82 Anayasası - YENİ AnayasaTeklifi
MADDELERİ
*Kırmızı Renkli Maddeler Şuan ki Anayasa Maddeleri Olup Mavi Renkli Olan Yeni Maddeler ile Değiştirilmesi Referandumda Oylanacaktır.
**Her Kırmızı Renkli Madde, Altındaki Mavi Renkli Madde ile Değiştirilmek İstenmektedir.
***En Alttaki Farklı Renkteki 3 Madde ise Diğer Anayasa Maddelerindeki Kelime Değişikliklerini Kapsamaktadır.
MADDE 9. – Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız
mahkemelerce kullanılır.
MADDE 75. – (Değişik: 17.5.1987 - 3361/2 md; 23.7.1995
- 4121/8 md.) Türkiye
Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen beşyüzelli milletvekilinden oluşur.
MADDE 76. –
(Değişik : 13.10.2006 - 5551/1 md.) Yirmibeş yaşını dolduran her Türk
milletvekili seçilebilir.
(Değişik
: 27.12.2002 - 4777/1 md.) En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, yükümlü
olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar,
taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis
cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz
kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma,
Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri
tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar
bile milletvekili seçilemezler.
Hâkimler
ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki
öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının
memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği
taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden
çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.
MADDE 77. – (Değişik: 31.5.2007-5678/1md)Türkiye
Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır.
Meclis, bu
süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebileceği gibi, Anayasada
belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanınca verilecek karara göre de seçimler
yenilenir. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. Yenilenmesine karar
verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.
MADDE 87. – (Değişik:
3.10.2001-4709/28 md., 7.5.2004-5170/6 md.)Türkiye Büyük Millet Meclisinin
görev ve yetkileri, , kanun koymak değiştirmek ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu
ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde
kararname çıkarma yetkisi vermek; bütçe ve kesinhesap kanun tasarılarını
görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek;
milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet
Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af
ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri
kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
MADDE 5-
2709 sayılı Kanunun 87 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
MADDE 98. – Türkiye
Büyük Millet Meclisi soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis
soruşturması yollarıyla denetleme yetkisini kullanır.
Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya
yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten
ibarettir.
Meclis
araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden
ibarettir.
Genel
görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.
Soru,
Meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili önergelerin verilme şekli,
içeriği ve kapsamı ile cevaplandırılma, görüşme ve araştırma yöntemleri Meclis
İçtüzüğü ile düzenlenir.
MADDE 6- 2709 sayılı Kanunun 98 inci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiş ve kenar başlığı metinden çıkarılmıştır. “MADDE 98- Türkiye Büyük
Millet Meclisi; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve
yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.
Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek
için yapılan incelemeden ibarettir.
Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini
ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda
görüşülmesidir. Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar
hakkında 106 ncı maddenin beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan
soruşturmadan ibarettir.
Yazılı soru; yazılı olarak en geç onbeş gün içinde
cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara
yazılı olarak soru sormalarından ibarettir.
MADDE 101
–(Değişik: 31.5.2007-5678/4md )
Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük
Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine
sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanının
görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanlığına
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi
yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan
milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında
yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük
Millet Meclisi üyeliği sona erer.
MADDE 104. –
Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk
Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının
düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.
Bu
amaçlarla Anayasanın ilgili maddelerinde gösterilen şartlara uyarak yapacağı
görev ve kullanacağı yetkiler şunlardır :
a)
Yasama ile ilgili olanlar :
Gerekli
gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde
açılış konuşmasını yapmak,
Türkiye
Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak,
Kanunları
yayımlamak,
Kanunları
tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek,
Anayasa
değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,
Kanunların,
kanun hükmündeki kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün,
tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı
oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak,
Türkiye
Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
b)
Yürütme alanına ilişkin olanlar :
Başbakanı
atamak ve istifasını kabul etmek,
Başbakanın
teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
Gerekli
gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek veya Bakanlar Kurulunu
başkanlığı altında toplantıya çağırmak,
Yabancı
devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyetine
gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
Milletlerarası
andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
Türkiye
Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil
etmek,
Türk
Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek,
Genelkurmay
Başkanını atamak,
Millî
Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak,
Millî
Güvenlik Kuruluna Başkanlık etmek,
Başkanlığında
toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek
ve kanun hükmünde kararname çıkarmak,
Kararnameleri
imzalamak,
Sürekli
hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını
hafifletmek veya kaldırmak,
Devlet
Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak,
Devlet
Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma ve denetleme yaptırtmak,
Yükseköğretim
Kurulu üyelerini seçmek,
Üniversite
rektörlerini seçmek,
c)
Yargı ile ilgili olanlar :
Anayasa
Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Askerî Yargıtay üyelerini, Askerî
Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini
seçmek.
Cumhurbaşkanı,
ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer
görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.
MADDE 8-
2709 sayılı Kanunun 104 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “MADDE
104- Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk
Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının
düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. Gerekli gördüğü takdirde, yasama
yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.
Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. Kanunları yayımlar.
Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.
Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli
hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle
Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile
bakanları atar ve görevlerine son verir. Üst kademe kamu yöneticilerini atar,
görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler. Yabancı devletlere Türkiye
Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek
yabancı devlet temsilcilerini kabul eder. Milletlerarası andlaşmaları onaylar
ve yayımlar. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü
takdirde halkoyuna sunar. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli
tedbirleri alır.
MADDE 105. –
Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın
imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri
dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır; bu
kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur.
Cumhurbaşkanının
resen imzaladığı kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı
mercilerine başvurulamaz.
Cumhurbaşkanı,
vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az
üçte birinin teklifi üzerine, üye tamsayısının en az dörtte üçünün vereceği
kararla suçlandırılır.
MADDE 9-
2709 sayılı Kanunun 105 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
“E. Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu MADDE 105- Cumhurbaşkanı
hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye
tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması
istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının
beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma
açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri
oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri
adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak
onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma
sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar.
Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve
kesin bir süre verilir. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün
içinde dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce
Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu
sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir,
yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır. Hakkında soruşturma açılmasına
karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz. Yüce Divanda seçilmeye engel
bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanının
görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten
sonra da bu madde
hükmü uygulanır.”
MADDE 106. – Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına
çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine
dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı
makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri
kullanır.
MADDE 10- 2709 sayılı Kanunun 106 ncı maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir. “F. Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına
vekâlet ve bakanlar MADDE 106- Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha
fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi
bir nedenle boşalması halinde, kırkbeş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır.
Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder
ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Genel seçime bir yıl veya daha az
kalmışsa Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile
birlikte yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen
Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam
eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden
sayılmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin yapılacağı tarihte
her iki seçim birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma
gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı
yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri
kullanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme
yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve
görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı
şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde and içerler. Türkiye Büyük Millet
Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri
sona erer.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı
sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleriyle ilgili
suç işledikleri iddiasıyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt
çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis,
önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli
oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma açılmasına karar
verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona
verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından,
her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir
komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten
raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede
bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir.
Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır ve
dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür. Türkiye Büyük
Millet Meclisi üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk
kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede
tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir,
yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır. Bu kişilerin görevde bulundukları
sürede, görevleriyle ilgili işledikleri iddia edilen suçlar bakımından,
görevleri bittikten sonra da beşinci, altıncı ve yedinci fıkra hükümleri
uygulanır. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı
yardımcısı veya bakanın görevi sona erer.
MADDE 116. –
Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu
veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde;
kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde
güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Başbakanın
güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde
veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden
sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de
Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin
yenilenmesine karar verebilir.
Yenilenme
kararı Resmî Gazetede yayımlanır ve seçime gidilir.
MADDE 11- 2709 sayılı Kanunun 116 ncı maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
“H. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin
yenilenmesi
MADDE 116- Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç
çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük
Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde,
Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte
yapılır.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin
yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen
Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve
Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
MADDE 119. – Tabiî afet, tehlikeli salgın hastalıklar
veya ağır ekonomik bunalım hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan
Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi
altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.
MADDE 12 - 2709 sayılı Kanunun 119 uncu maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki
şekilde değiştirilmiş ve kenar başlıkları metinden çıkarılmıştır.
“III. Olağanüstü hal yönetimi MADDE 119- Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik,
ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma,
ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet
hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri
ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet
olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya
tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması
hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere
olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün Resmî
Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına
sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır;
Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir,
uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye
Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir.
Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz. Olağanüstü hallerde vatandaşlar
için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki
ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya
geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl
yürütüleceği kanunla düzenlenir. Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü
halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci
cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede
yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
MADDE 142. – Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri,
işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.
MADDE 159. – Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu,
mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev
yapar.
Kurulun Başkanı, Adalet Bakanıdır. Adalet
Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir. Kurulun üç asıl ve üç yedek üyesi
Yargıtay Genel Kurulunun, iki asıl ve iki yedek üyesi Danıştay Genel Kurulunun
kendi üyeleri arasından, her üyelik için gösterecekleri üçer aday içinden
Cumhurbaşkanınca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden
seçilebilirler. Kurul, seçimle gelen asıl üyeleri arasından bir başkanvekili
seçer.
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu; adlî ve
idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici
yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte
kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme,
görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar.Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin
veya bir hâkimin veya savcının kadrosunun kaldırılması veya bir mahkemenin
yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar. Ayrıca
Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.
Kurul kararlarına karşı yargı mercilerine
başvurulamaz.
Kurulun görevlerini yerine getirmesi, seçim
ve çalışma usulleriyle itirazların Kurul bünyesinde incelenmesi esasları
kanunla düzenlenir.
Adalet Bakanlığının merkez kuruluşunda geçici
veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcıların muvafakatlarını alarak
atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.
Adalet Bakanı Hâkimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunun ilk toplantısında onaya sunulmak üzere, gecikmesinde sakınca bulunan
hallerde hizmetin aksamaması için hâkim ve savcıları geçici yetki ile
görevlendirebilir.
MADDE 14 - 2709 sayılı Kanunun 159’uncu maddesinin başlığı ile birinci ve
dokuzuncu fıkralarında yer alan “Yüksek” ibareleri madde metninden çıkarılmış; iki,
üç, dört ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; altıncı
fıkrasında yer alan “asıl” ibaresi madde metninden çıkarılmış; dokuzuncu
fıkrasında yer alan “kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere” ibaresi
“kanun ve diğer mevzuata” şeklinde değiştirilmiştir.
“Hâkimler ve Savcılar Kurulu onüç üyeden oluşur; iki daire halinde
çalışır.
Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun
tabiî üyesidir.
Kurulun, üç üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı
gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından, bir
üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri
yitirmemiş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından Cumhurbaşkanınca;
üç üyesi Yargıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi
nitelikleri kanunda belirtilen yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında
görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Türkiye Büyük Millet
Meclisi
tarafından seçilir. Öğretim üyeleri ile avukatlar arasından seçilen
üyelerden, en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması
zorunludur. Kurulun Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilecek
üyeliklerine ilişkin başvurular, Meclis Başkanlığına yapılır. Başkanlık,
başvuruları Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona
gönderir. Komisyon her bir üyelik için üç adayı, üye tamsayısının üçte iki
çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada aday belirleme işleminin
sonuçlandırılamaması halinde ikinci oylamada üye tamsayısının beşte üç
çoğunluğu aranır. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde, her bir üyelik
için en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile aday belirleme işlemi
tamamlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından belirlenen
adaylar arasından, her bir üye için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapar. Birinci
oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu; bu oylamada seçimin
sonuçlandırılamaması halinde, ikinci oylamada üye tamsayısının beşte üç
çoğunluğu aranır. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan
iki aday arasında ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanır.
MADDE 161. – Devletin ve kamu
iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu tüzelkişilerinin harcamaları, yıllık
bütçelerle yapılır.
(Değişik: 29.10.2005-5428/3 md.) Mali yıl başlangıcı
ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla
düzenlenir.
Kanun, kalkınma
planları ile ilgili yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek iş ve hizmetler
için özel süre ve usuller koyabilir.
Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında
hiçbir hüküm konulamaz.
MADDE 15 - 2709 sayılı Kanunun 161 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
MADDE 16 - 2709 sayılı Kanunun;
A) 8 inci maddesinde yer alan “ve Bakanlar Kurulu”;
15 inci maddesinin birinci fıkrasında, 17 nci maddesinin dördüncü fıkrasında ve
19 uncu maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “, sıkıyönetim”; 88 inci
maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu ve”, ikinci fıkrasında
yer alan “tasarı ve”; 93 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “, doğrudan
doğruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine,”; 125 inci maddesinin ikinci
fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek
Askerî Şuranın kararları yargı denetimi dışındadır. Ancak,” ve altıncı
fıkrasında yer alan “sıkıyönetim,”; 148 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “,sıkıyönetim”, altıncı fıkrasında yer alan “, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek
İdare Mahkemesi” ve “Yüksek”, yedinci fıkrasında yer alan “ile Jandarma Genel
Komutanı”; 153 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan “tasarı veya”; 154
üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Yüksek”; 155 inci maddesinin ikinci
fıkrasında yer alan “Başbakan ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun
tasarıları,” ve “tüzük tasarılarını incelemek,”, üçüncü fıkrasında yer alan
“Yüksek” ibareleri madde metinlerinden çıkarılmıştır.
B) 73 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan
“Bakanlar Kuruluna” ibaresi “Cumhurbaşkanına”; 78 inci maddesinin başlığı “D.
Seçimlerin geriye bırakılması ve ara seçimler”; 117 nci maddesinin ikinci
fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı”; 118 inci
maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Başbakan
yardımcıları,” ibaresi “Cumhurbaşkanı yardımcıları,”, “Kara, Deniz ve Hava
Kuvvetleri Komutanları ve Jandarma Genel Komutanından” ibaresi “Genelkurmay
Başkanı, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlarından”, üçüncü fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kuruluna” ibaresi “Cumhurbaşkanına”, “Bakanlar Kurulunca”
ibaresi “Cumhurbaşkanınca”, dördüncü fıkrasında yer alan “Başbakan” ibaresi
“Cumhurbaşkanı yardımcıları”, beşinci fıkrasında yer alan “Başbakanın” ibaresi
“Cumhurbaşkanı yardımcısının”, altıncı fıkrasında yer alan “kanunla” ibaresi
“Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle”; 123 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer
alan “ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak” ibaresi
“kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle”; 124 üncü maddesinin birinci
fıkrasında yer alan “Başbakanlık” ibaresi “Cumhurbaşkanı” ve “tüzüklerin”
ibaresi “Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin”; 127 nci maddesinin altıncı
fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulunun” ibaresi “Cumhurbaşkanının”; 131 inci
maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “ve Bakanlar Kurulunca” ibaresi
“tarafından”; 134 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Başbakanlığa”
ibaresi “Cumhurbaşkanının görevlendireceği bakana”; 137 nci maddesinin birinci
fıkrasında yer alan “tüzük” ibaresi “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi”; 148 inci
maddesinin birinci fıkrasında yer alan “kanun hükmünde kararnamelerin”
ibareleri “Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin”, altıncı fıkrasında yer alan
“Bakanlar Kurulu üyelerini” ibaresi “Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları,”;
149 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan “oniki” ibaresi “on”; 150’nci
maddesinde yer alan “kanun hükmündeki kararnamelerin” ibaresi “Cumhurbaşkanlığı
kararnamelerinin” ve “iktidar ve anamuhalefet partisi Meclis grupları ile
Türkiye Büyük Millet Meclisi” ibaresi “Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla
üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve”; 151 inci maddesi ile 153 üncü
maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “kanun hükmünde kararname” ibareleri
“Cumhurbaşkanlığı kararnamesi”; 152 nci maddesinin birinci fıkrası ile 153 üncü
maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “kanun hükmünde kararnamenin” ibareleri
“Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin”; 158 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “adli, idari ve askeri” ibaresi “adli ve idari”; 166 ncı maddesinin
dördüncü fıkrasında yer alan “hükümete” ibaresi “Cumhurbaşkanına”; 167 nci
maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Bakanlar Kuruluna” ibaresi
“Cumhurbaşkanına” şeklinde değiştirilmiştir.
C) 89 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan
“geri gönderilen kanunu” ibaresinden sonra gelmek üzere “üye tamsayısının salt
çoğunluğuyla” ve “117 nci” maddesinin üçüncü fıkrasının başına
“Cumhurbaşkanınca atanan” ibareleri eklenmiştir.
Ç) 108 inci maddesinin birinci fıkrasına
“inceleme,” ibaresinden önce gelmek üzere “idari soruşturma,” ibaresi eklenmiş;
ikinci fıkrasında yer alan “Silahlı Kuvvetler ve” ibaresi madde metninden
çıkarılmış; üçüncü fıkrasında yer alan “üyeleri ve üyeleri içinden Başkanı,
kanunda belirlenen nitelikteki kişiler arasından,” ibaresi “Başkan ve üyeleri,”
şeklinde ve dördüncü fıkrasında yer alan “kanunla” ibaresi “Cumhurbaşkanlığı
kararnamesiyle” şeklinde değiştirilmiştir. D) 146’ncı maddesinin birinci
fıkrasında yer alan “onyedi” ibaresi “onbeş” şeklinde değiştirilmiş, üçüncü
fıkrasında yer alan “, bir üyeyi Askerî Yargıtay, bir üyeyi Askerî Yüksek İdare
Mahkemesi” ibaresi ile dördüncü fıkrasında yer alan “, Askerî Yargıtay, Askerî
Yüksek İdare Mahkemesi” ibareleri madde metninden çıkarılmıştır.
MADDE 17 - 2709 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde
eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 21-
A) Türkiye Büyük Millet Meclisinin 27’nci Yasama
Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi 3/11/2019 tarihinde
birlikte yapılır. Seçimin yapılacağı tarihe kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyeleri ve Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Meclisin seçim kararı alması
halinde, 27’nci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı
seçimi birlikte yapılır.
B) Bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç
altı ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu Kanunla yapılan değişikliklerin
gerektirdiği Meclis İçtüzüğü değişikliği ile diğer kanuni düzenlemeleri yapar.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği belirtilen değişiklikler ise
Cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden itibaren en geç altı ay içinde
Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenir.
C) Anayasanın 159 uncu maddesinde yapılan
düzenlemeye göre Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyeleri en geç otuz gün içinde
seçilirler ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki kırkıncı günü takip
eden iş günü görevlerine başlarlar. Başvurular, bu maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren beş gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına
yapılır. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden
Kurulu Karma Komisyona gönderir. Komisyon on gün içinde her bir üyelik için üç
adayı üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada üçte
iki çoğunlukla seçimin sonuçlandırılamaması halinde, ikinci ve üçüncü oylamalar
yapılır; bu oylamalarda üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyunu alan aday
seçilmiş olur. Beşte üç çoğunluğun sağlanamaması halinde üçüncü oylamada en çok
oyu almış olan, seçilecek üyelerin iki katı aday arasından ad çekme usulü ile
üye belirleme işlemi tamamlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu aynı
usul ve nisapları gözeterek onbeş gün içinde seçimi tamamlar. Mevcut Hâkimler
ve Savcılar Yüksek Kurulu üyeleri, yeni üyelerin göreve başlayacağı tarihe
kadar görevlerine devam eder ve bu süre içinde yürürlükteki Kanun hükümlerine
göre çalışır. Yeni üyeler, ilgili kanunda değişiklik yapılıncaya kadar mevcut
Kanunun Anayasaya aykırı olmayan hükümleri uyarınca çalışır. Görevi sona eren
ve Hâkimler ve Savcılar Kuruluna yeniden seçilmeyen üyelerden, talepleri
halinde adli yargı hâkim ve savcıları arasından seçilenler Yargıtay üyeliğine,
idari yargı hâkim ve savcıları arasından seçilenler Danıştay üyeliğine Hâkimler
ve Savcılar Kurulunca seçilir; öğretim üyeleri ve avukatlar arasından
seçilenler ise Danıştay üyeliğine Cumhurbaşkanınca atanır. Bu şekilde yapılan
seçim ve atamalarda boş kadro olup olmadığına bakılmaz, seçilen ve atanan üye
sayısı kadar Yargıtay ve Danıştay kadrolarına üye kadrosu ilave edilir.
D) Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare
Mahkemesinden Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilmiş bulunan kişilerin herhangi
bir sebeple görevleri sona erene kadar üyelikleri devam eder.
E) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla
Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve askerî mahkemeler
kaldırılmıştır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört ay içinde;
Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesinin askerî hâkim sınıfından
Başkan, Başsavcı, İkinci Başkan ve üyeleri ile diğer askerî hâkimler (yedek
subaylar hariç) tercihleri ve müktesepleri dikkate alınarak;
a) Hâkimler ve Savcılar Kurulunca adli veya idari
yargıda hâkim veya savcı olarak atanabilirler.
b) Aylık, ek gösterge, ödenek, yargı ödeneği, ek
ödeme, malî, sosyal hak ve yardımlar ile diğer hakları yönünden emsali adli
veya idari yargıya mensup hâkim ve savcılar, bunların dışındaki hak ve
yükümlülükler yönünden ise bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki mevzuat
hükümleri uygulanmaya devam edilmek suretiyle Millî Savunma Bakanlığınca mevcut
sınıflarında, Bakanlık veya Genelkurmay Başkanlığının hukuk hizmetleri
kadrolarına atanırlar. Bunlardan, emeklilik hakkını elde edenlerden yaş
haddinden önce bu görevlerden kendi istekleriyle ayrılacaklara ödenecek
tazminata ilişkin usul ve
esaslar kanunla düzenlenir. Kaldırılan askerî yargı
mercilerinde görülmekte olan dosyalardan; kanun yolu incelemesi aşamasında
olanlar ilgisine göre Yargıtay veya Danıştaya, diğer dosyalar ise ilgisine göre
görevli ve yetkili adli veya idari yargı mercilerine dört ay içinde gönderilir.
F) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte
bulunan kanun hükmünde kararnameler, tüzükler, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu
tarafından çıkarılan yönetmelikler ile diğer düzenleyici işlemler yürürlükten
kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürür. Yürürlükte bulunan kanun hükmünde
kararnameler hakkında 152’nci ve 153’üncü maddelerin uygulanmasına devam
olunur.
G) Kanunlar ve diğer mevzuat ile Başbakanlık ve
Bakanlar Kuruluna verilen yetkiler, ilgili mevzuatta değişiklik yapılıncaya
kadar Cumhurbaşkanı tarafından kullanılır.
MADDE 18 - Bu Kanun ile Anayasanın;
a) 8, 15, 17, 19, 73, 82, 87, 88, 89, 91, 93, 96,
98, 99, 100, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113 üncü maddelerinde
yapılan değişiklikler ile 114 üncü maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarının
ilgaları yönünden, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124 ve 125’inci
maddelerinde yapılan değişiklikler ile 127’nci maddenin son fıkrasına dair
değişiklik; 131, 134, 137’nci maddelerinde yapılan değişiklikler ile 148’inci
maddenin birinci fıkrasındaki değişiklik ile altıncı fıkrasındaki “Bakanlar
Kurulu üyelerini” ibaresine dair değişiklik, 150, 151, 152, 153, 155 inci
maddenin ikinci fıkrası,161, 162, 163, 164, 166 ncı ve 167 nci maddelerinde
yapılan değişiklikler ile Geçici 21 inci maddenin (F) ve (G) fıkraları,
birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri
sonucunda Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihte,
b) 75, 77, 101 ve 102 nci maddelerinde yapılan
değişiklikler, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve
Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte,
c) Değiştirilen diğer hükümleri ile 101 inci
maddesinin son fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile
ilişiği kesilir” ibaresinin ilgası bakımından yayımı tarihinde, yürürlüğe girer
ve halkoyuna sunulması halinde tümüyle oylanır.
NOT: Bugüne kadar hiçbir muhabirin şöyle bir karşılaştırma sunmamış olması da medyamızın hal-i pürmelalidir.
Yorumlar
Yorum Gönder